Działanie szatana w życiu człowieka, może przejawiać się w różny sposób, a dzieje się to poprzez pokusę, alienację oraz opętanie.
Pokusa jest to pobudzenie do popełnienia zła, które może pochodzić od złego ducha, ale też od naszego ciała lub też od świata, który nas otacza. Pokusy stanowią normalną część życia chrześcijańskiego, w którym człowiek nieustannie prowadzi walkę duchową. Wierzący powinien ciągle przezwyciężać złe nawyki i skłonności ludzkiej natury oraz mieć świadomość, że staje wobec wroga.
Alienacja występuje w trzech różnych przejawach. Pierwszym z nich jest obsesja. Występuje wtedy, gdy inteligencja pewnej osoby jest spętana ciągle tymi samymi myślami i nie może jej używać w sposób wolny. Myśli te zalewają jakby całe pole świadomości człowieka, który czuje się wobec nich absolutnie bezradny. Nie jest on zdolny by odrzucić przedmiot obsesji. Często w wypadkach bardzo silnej alienacji, zostaje popchnięty do zrobienia tego, czego obsesja dotyczy. Może ona być konsekwencją praktyk okultystycznych, gdzie osoba w pewnym sensie sama ponosi odpowiedzialność za to, co się z nią dzieje, ale też istnieją takie przypadki, w których Bóg dozwala, żeby osoby nie mające nic wspólnego z okultyzmem zostały opanowane przez obsesję. Stwórca zezwala na to działanie złego ducha, by przez nie człowiek odniósł wielkie zwycięstwo duchowe.
Drugim rodzajem alienacji jest opresja. Przejawia się w działaniu szatana na przedmioty materialne. W tej kategorii zjawisk mówi się o nawiedzonych domach, przedmiotach, które się poruszają, czy też o urządzeniach, które same się włączają. Opresja pojawia się zazwyczaj tam, gdzie odbywały się seanse spirytystyczne lub w miejscach, gdzie dokonano zabójstw, perwersji moralnych i innych ciężkich grzechów. Poprzez ten sposób działania diabeł potwierdza swoją obecność umacniając zniewolenie osób.
Kolejnym rodzajem alienacji jest dręczenie. Polega na szkodach fizycznych, które nieprzyjaciel człowieka powoduje na ciele jakiejś osoby. Mogą one przybierać postać bólu, dziwnych odczuć duszenia, uczucia, że ktoś zadaje cios, powtarzającej się bezsenności i koszmarów oraz pojawiających się na ciele ran.
Trzecim sposobem działania szatana na osobę jest opętanie. Występuje wówczas, gdy nastąpi dobrowolne zaangażowanie się woli człowieka przy świadomym wejściu w przymierze z siłami zła. Wówczas taka osoba nie jest już wolna ani w chceniu, ani w decydowaniu o własnych czynach, ponieważ ma związaną wolę. Zawładnięcie może być częściowe, kiedy jakaś część woli jest opanowana. Wówczas takie osoby nie mogą np. wejść do kościoła lub są uczulone na rzeczy święte. Zawładnięcie może być także całkowite. W tym przypadku demon dowolnie panuje nad swoją ofiarą wykorzystując jej ciało do swoich celów. Mówi przez jej usta, zniewala jej ruchy, oddziaływuje bezpośrednio na zmysły człowieka, wyobraźnię i uczucia oraz wpływa na inteligencję i wolę, która ulega zachwianiu, sparaliżowaniu i ograniczeniu.
Kościół pierwszych wieków szeroko wykorzystywał możliwości dane przez Chrystusa ustanawiając egzorcystów, którym powierzono zadanie wypędzania złych duchów z opętanych. Obecnie w Kościele rozróżnia się egzorcyzmy prywatne oraz egzorcyzmy formalne.
Egzorcyzm prywatny, czyli modlitwa o uwolnienie jest modlitwą zwróconą do Boga. Każdy chrześcijanin może prosić Pana o uwolnienie od wpływu różnych pokus i udręk, pochodzących od złych duchów. Może to dziać się w obecności zainteresowanej osoby lub bez niej. Nie zwraca się wtedy bezpośrednio do złego ducha ani mu się nie rozkazuje. Jest ona bardziej skuteczna, gdy grupa chrześcijan gromadzi się wraz z osobą, która potrzebuje uwolnienia, ponieważ często oprócz samej modlitwy konieczna jest rada, rozeznanie i zachęta.
Egzorcyzm formalny jest stosowany tylko w przypadku opętania i może go wykonywać jedynie biskup lub jego delegat. Egzorcyzm polega na użyciu władzy nad złymi duchami, dlatego też pełniący posługę, biskup lub kapłan po modlitwie do Chrystusa o uzyskanie Jego władzy i mocy, zwraca się bezpośrednio do demona. Nikt, kto nie działa w imieniu Kościoła, nie może się zwracać bezpośrednio do złego ducha, który opętał swoją ofiarę. Modlitwa nad takimi osobami wykracza bowiem poza kompetencję każdego innego chrześcijanina. Skuteczność egzorcyzmu zależy od władzy, którą egzorcysta zostaje obdarzony za pośrednictwem wiary i posłannictwa Kościoła oraz od darów, które mu dał Bóg i od skutecznych środków, stosowanych do poszczególnych przypadków.
o. Andrzej Brzeziński OFMConv
